गणेशोत्सव विशेष. - गणेशाचे अष्ट अवतार ... पुष्प ७

 ।। ओम गं  गणपतये नमः  ।।
 गणेशोत्सव    पुष्प  ७ 

विषय --- गणेशाचे अष्ट अवतार ...

तुम्ही भगवान श्री हरी विष्णू आणि शिव यांच्या अवतारांच्या कथा अनेक वेळा वाचल्या असतील आणि तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की इतर सर्व देवतांप्रमाणेच भगवान गणेशानेही आसुरी शक्तींचा नाश करण्यासाठी विविध अवतार घेतले. श्री गणेशाच्या या अवतारांचे वर्णन गणेश पुराण, मुद्गल पुराण, गणेश अंक इत्यादी ग्रंथांमध्ये आढळते. गणेशाच्या अवतारांविषयी जाणून घ्या:

१. वक्रतुंड  .. वक्रतुंडाचा अवतार मत्सरासुर या राक्षसाला  अंत करण्यासाठी  झाला होता. मत्सरासुर हा शिवभक्त होता आणि शिवाची उपासना करून त्याला कोणाची भीती वाटणार नाही असे वरदान मिळाले होते. देवगुरु शुक्राचार्यांच्या आज्ञेने मत्सरासुराने देवतांचा छळ सुरू केला. त्याला सुंदरप्रिया आणि विषयप्रिया असे दोन पुत्रही होते, ते दोघेही अतिशय अत्याचारी होते. सर्व देव शिवाच्या आश्रयाला पोहोचले. शिवाने त्यांना आश्वासन दिले की जर त्यांनी गणेशाचे आवाहन केले तर गणपती वक्रतुंडा अवतार घेऊन येईल. देवतांनी पूजा केली आणि गणपतीने वक्रतुंडा अवतार घेतला. भगवान वक्रतुंडने मत्सरासुराच्या दोन्ही मुलांचा वध केला आणि मत्सरासुराचाही पराभव केला. तोच मत्सरासुर कालांतराने गणपतीचा भक्त झाला.

२. गजानन  --गजानन एकदा धनराज कुबेर भगवान शिव-पार्वतीच्या दर्शनासाठी कैलास पर्वतावर पोहोचले. पार्वतीला तिथे पाहून कुबेराच्या मनात वासना लोभ जागृत झाला. त्या लोभातून लोभासुरचा जन्म झाला. तो शुक्राचार्यांच्या आश्रयाला गेला आणि शुक्राचार्यांच्या आज्ञेनुसार शिवाची पूजा करू लागला. लोभासुरावर शिव प्रसन्न झाले. त्याला सर्वात निर्भय असण्याचे वरदान दिले. यानंतर लोभासुरने सर्व जग ताब्यात घेतले आणि त्याच्यासाठी स्वतः शिवाला कैलास सोडावे लागले. तेव्हा देवगुरूंनी सर्व देवतांना गणेशाची पूजा करण्याचा सल्ला दिला. गणेशाने गजाननाच्या रूपात प्रकट होऊन देवांना वरदान दिले की तो लोभासुरचा पराभव करेल. गणेशाने लोभासुरला युद्धासाठी निरोप दिला. शुक्राचार्यांच्या सांगण्यावरून लोभासुरने न लढता पराभव स्वीकारला.

३. एकदंत ---एकदंत महर्षी च्यवन यांनी त्यांच्या तपोबलाने वस्तू तयार केली. त्याला च्यवनाचा पुत्र म्हणत. वेडाने राक्षसांचे गुरू शुक्राचार्य यांच्याकडून दीक्षा घेतली. शुक्राचार्यांनी त्यांना सर्व प्रकारच्या विद्यांमध्ये पारंगत केले. शिक्षण घेतल्यानंतर तो देवांचा विरोध करू लागला. सर्व देवांना त्याचा छळ होऊ लागला. वस्तू इतकी ताकदवान बनली होती की तिने भगवान शिवाचाही पराभव केला. सर्व देवांनी मिळून गणपतीची पूजा केली. त्यानंतर एकदंत रूपात गणेशाचे दर्शन झाले. त्याला चार हात, एक टस्क, मोठे पोट आणि हत्तीसारखे डोके होते. त्याच्या हातात फंदा, परशु आणि उमललेले कमळ होते. एकदंताने देवतांना निर्भयपणा दिला आणि युद्धात मदासुराचा पराभव केला.

४. महोदर ---महोदर जेव्हा कार्तिकेयाने तारकासुराचा वध केला तेव्हा दैत्य गुरु शुक्राचार्यांनी मोहासुर नावाच्या राक्षसाला विधी देऊन देवांच्या विरोधात उभे केले. मोहासूरपासून मुक्ती मिळवण्यासाठी देवतांनी गणेशाची पूजा केली. त्यानंतर गणेशाने महोदराचे रूप घेतले. महोदरचे उदर मोठे होते. जेव्हा तो उंदरावर स्वार होऊन मोहासूर शहरात पोहोचला तेव्हा मोहासूरने न लढता गणपतीला आपला आवडता बनवला.

५. लंबोदर -- लंबोदर जेव्हा समुद्रमंथनाच्या वेळी भगवान विष्णूंनी मोहिनीचे रूप धारण केले तेव्हा शिव त्याच्यावर मोहिनी झाले. त्याच्या शुक्राचे स्खलन झाले, त्यामुळे एक काळा राक्षस जन्माला आला. या राक्षसाचे नाव क्रोधासुर होते. क्रोधासुराने सूर्याची उपासना केली आणि त्याच्याकडून विश्व जिंकण्याचे वरदान घेतले. क्रोधासुराच्या या वरदानामुळे सर्व देवता घाबरले. तो लढायला निघाला. तेव्हा लंबोदराचे रूप घेऊन गणपतीने त्याला थांबवले. क्रोधासुरला समजावून सांगितले आणि तो जगात कधीही अजिंक्य योद्धा होऊ शकत नाही याची जाणीव करून दिली. क्रोधासुर आपली विजयी मोहीम थांबवून सर्व काही सोडून पाताळ लोकात गेला.

६. विकट --- विकट भगवान विष्णूने जालंधरच्या नाशासाठी पत्नी वृंदा हिचे पावित्र्य भंग केले. त्याच्यापासून राक्षसाचा जन्म झाला, त्याचे नाव कामसुर होते. शिवाची पूजा करून कामासूरला त्रिलोक विजयाचे वरदान मिळाले. यानंतर तो इतर राक्षसांप्रमाणे देवतांचा छळ करू लागला. त्यानंतर सर्व देवांनी गणेशाचे ध्यान केले. त्यानंतर गणपतीने महाभयंकर अवतार घेतला. मोरावर विराजमान होऊन भगवंत अवतरले. त्याने देवांना निर्भयतेचे वरदान देऊन कामासूरचा पराभव केला.

७. विघ्नराज-- विघ्नराज एकदा पार्वती तिच्या मैत्रिणींशी संभाषण करताना मोठ्याने हसली. त्याच्या हास्यातून एक मोठा माणूस जन्माला आला. पार्वतीने तिचे नाव मम (ममता) ठेवले. माता पार्वतीला भेटल्यानंतर ते तपश्चर्येसाठी जंगलात गेले. तेथे त्याला शंबरासुराची भेट झाली. शंबरासुराने त्याला अनेक आसुरी शक्ती शिकवल्या. त्याने आईला गणेशाची पूजा करण्यास सांगितले. आईने गणपतीला प्रसन्न करून ब्रह्मांडाचे रहस्य विचारले.

शंबरने त्यांची मुलगी मोहिनी हिच्याशी त्यांचे लग्न लावून दिले. जेव्हा शुक्राचार्यांनी मामाच्या तपश्चर्येबद्दल ऐकले तेव्हा त्यांनी तिला दैत्यराज पदाने सजवले. ममासुरानेही अत्याचार सुरू केले आणि सर्व देवतांना तुरुंगात टाकले. त्यानंतर देवतांनी गणेशाची पूजा केली. गणेशाने विघ्नराज अवतार घेतला. ममासुराचा सन्मान करून त्यांनी देवतांना मुक्त केले.

८. धुम्रवर्ण -- धुम्रवर्ण एकदा भगवान ब्रह्मदेवाने कर्माच्या राज्याचा स्वामी म्हणून सूर्यदेवाची नियुक्ती केली. राजा होताच सूर्याला अभिमान वाटला. त्याला एकदा शिंक आली आणि त्या शिंकातून राक्षसाचा जन्म झाला. त्याचे नाव अहेम होते. त्यांनी शुक्राचार्यांच्या जवळ जाऊन त्यांना आपले गुरू केले. तो अहंकाराने अहंकार झाला. त्याने स्वतःचे राज्य स्थापन केले आणि तपश्चर्येने गणेशाला प्रसन्न करून वरदान मिळवले.

त्याने अत्याचार आणि अनाचारही खूप पसरवला. त्यानंतर गणेशाने धुम्रवर्णाचा अवतार घेतला. त्याचे चरित्र धुरासारखे होते. ते प्रचंड होते. त्याच्या हातात एक भयंकर फासा होता ज्यातून अनेक ज्वाळा निघत होत्या. धुम्रवर्णाने अहंतासुरचा पराभव केला. त्याला युद्धात पराभूत केल्यानंतर त्याने आपली भक्ती केली.

हे सर्व अवतार दुष्टांचे संहार व सज्जनांचे रक्षण व विश्व कल्याण हेतू घेतले हे सर्व आपण या गणेशोत्सव काळात स्मरण व उपासनेने  कृपा प्राप्त करून घेऊ आपण व आपले सर्व कुटुंब व आप्तेष्ट सर्व गणेशाचे कृपेने सुखी व समृद्ध हो हीच सिद्धी विनायकाचे चरणी प्रार्थना । शुभम भवतु ।